تحریک حواس نوزاد: بازی‌ها و فعالیت‌های مناسب

تحریک حواس نوزاد راهکاری برای رشد و تکامل بهینه او است. همان‌طور که می‌دانید کودکان از زمان تولد به درک دنیای پیرامون خود اقدام می‌کنند. نوزادان با کمک حواس پنجگانه خود سعی در کشف محیط اطراف و رمز و رازهای آن دارند.

هرچند کودکان از همان آغاز تولد حواس پنجگانه دارند، اما رشد این حواس ناکامل و تکامل نیافته است. برخی از این حواس در همان آغاز تولد به طور کامل رشد کرده‌اند. در حالی که بعضی دیگر از این حواس پس از گذشت چند ماه به تکامل می‌رسند.

وجود این حواس در دریافت اطلاعات کودک، واکنش او به محیط، برقراری رابطه و….‌نقش موثر دارد. بعضی از فعالیت‌ها و بازی‌ها کمک می‌کنند تا حواس نوزاد تحریک شده و بهتر و بیشتر به رشد و تکامل خود برسند.

در این مقاله در این رابطه صحبت خواهیم کرد و به مرور راهکارهایی خواهیم پرداخت که به تحریک حواس نوزاد کمک می‌کنند. پس اگر شما هم به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید با ما همراه باشید.

تحریک حواس نوزاد چیست؟

تحریک حواس نوزاد به سلسله اقدامات و راهکارهایی گفته می‌شود که حواس پنجگانه نوزادان را فعال ساخته و کمک می‌کند مهارت‌های ذهنی و حرکتی آن‌ها تقویت شده و پایه‌های رشد مناسب کودکان پی ریزی شوند. تحریک به موقع حواس نوزاد تاثیر مستقیمی بر روی رشد مغزی او دارد و مهارت‌های اجتماعی و جسمانی نوزاد را تقویت می‌کند. 

تحریک حس شنوایی نوزاد

یکی از مهمترین حواس نوزاد حس شنوایی است. نوزادان حتی قبل از تولد هم این حس را دارند و قادر به شنیدن صداهای مختلف مانند ضربان قلب مادر خود هستند. در واقع این حس زمانی که کودک در رحم مادر خود به سر می‌برد رشد خود را آغاز می‌نماید.

با کمک این حس کودکان می‌توانند با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار سازند. اگر می‌خواهید حس شنوایی نوزادان را تحریک کنید تا زودتر روند تکاملی خود را طی کند، می‌توانید از راهکارهایی مانند صحبت کردن با کودک استفاده کنید یا با صدایی آرام برای او آواز بخوانید.

کتاب خواندن برای نوزاد هم می‌تواند حس شنوایی را در او تقویت و تحریک کند. به این ترتیب کودک قادر به شناسایی صدای شما خواهد بود و می‌تواند صداهای اطراف خود را به خوبی تشخیص دهد. برای تحریک حس شنوایی نوزاد می‌توانید از موسیقی‌های ملایم هم کمک بگیرید.

بسیاری از والدین برای دستیابی به این هدف و تحریک حس شنوایی در نوزاد خود از صداهای آهنگین و ریتم دار استفاده می‌کنند تا به کودک اجازه دهند با آهنگ‌های مختلف آشنا شده و الگوهای صدایی متفاوتی را بشنود. استفاده از آهنگ‌های کودکانه هم مناسب و مطلوب است و موسیقی آرام آن‌ها به تنظیم احساسات کودک و ریتم بدن وی مدد می‌رساند.

اجازه دهید نوزاد شما صداهایی را که به طور طبیعی و روزمره در محیط وجود دارند بشنود و از شنیدن آن‌ها لذت ببرد. استفاده از جغجغه و اسباب بازی‌های صدادار نیز توصیه می‌شود.

چراکه به تقویت قدرت شنوایی نوزاد کمک کرده و مهارت تشخیص صداهای مختلف را در او تقویت می‌کند. حواستان باشد که سر و صدای تولید شده توسط جغجغه و یا اسباب بازی کودک باید ملایمت بالایی داشته باشد و صدای آزاردهنده ایجاد نکند تا آرامش کودک به هم نخورد. 

تحریک حس بینایی نوزاد

کودکان از زمان تولد حس بینایی دارند. با این حال مشاهدات آن‌ها از محیط اطراف تار بوده و امکان دارد نتوانند محیط پیرامون خود را با جزئیات دقیق و کامل مشاهده کنند. تنها می‌توانند تضادها و یا اشیایی را ببینند که کنتراست رنگی بالایی دارند. بیشتر مشاهدات آن‌ها هم به شکل سایه و مبهم است.

قدرت دید نوزادان نیز محدود بوده و آن‌ها در ابتدای تولد می‌توانند فاصله نیم متری خود را ببینند. تا ۴ ماهگی دید کودک تکامل بیشتری پیدا می‌کند و او می‌تواند فاصله دورتری را مشاهده کند. در فاصله ۴ تا ۶ ماهگی نوزاد شما قادر به دیدن تمامی رنگ‌ها خواهد بود.

اگر می‌خواهید به تحریک حواس نوزاد خود دست بزنید و حس بینایی او را تقویت کنید، می‌توانید از اشیا با رنگ‌های روشن کمک بگیرید که تضاد بالایی دارند. برای نمونه می‌توانید برای تزیین اتاق کودک خود از رنگ‌های روشن و متضاد استفاده کنید و یا او را به محیط‌هایی ببرید که دارای رنگ‌های متنوع هستند.

بسیاری از والدین برای تحریک حس بینایی نوزاد خود از اسباب بازی‌های چرخان بالای تخت و محل خواب کودک استفاده می‌کنند تا تمرکز نوزاد را افزایش داده و به قدرت تشخیص حرکات چشم نیز مدد برسانند‌.

در صورتی که اشکال و الگوهای مختلف را در معرض دید کودک قرار دهید پایه یادگیری ریاضی و هنر را هم در او ایجاد خواهید کرد. علاوه بر رنگ‌های متنوع، تحرک اجسام و اشیا مقابل چشمان و دید نوزاد هم می‌تواند به رشد و تکامل بهینه حس بینایی او کمک کند.

چراکه نوزاد اشیا در حال حرکت را دنبال می‌کند و عضلات چشمی‌اش تقویت می‌شوند. برای این کار می‌توانید از اسباب بازی‌های رنگارنگ کمک بگیرید و آن‌ها را پیش چشمان نوزاد حرکت دهید.

به طور کلی و به منظور تحریک حس بینایی نوزاد می‌توانید از تمامی چیزهایی که توجه کودک را به خود جلب می‌سازند کمک بگیرید که توپ‌های نرم رنگارنگ و یا مکعب‌های چرخان از جمله این اشیا هستند. 

تحریک حس بویایی نوزاد

حس بویایی نوزادان بلافاصله پس از تولد آغاز به کار کرده و امکان شناسایی مادر از طریق بو کشیدن را به آن‌ها ارائه می‌دهد. نوزادان با استشمام بوی مادر از همان روز اول تولد احساس امنیت و آرامش بیشتری می‌کنند. نوزادان در هفته اول پس از تولد قادر به شناسایی و تشخیص بوی افراد دیگر خانواده خود هم هستند. 

این افراد حساسیت بالایی نسبت به شیر مادر خود دارند و شیر مادر را با بو کشیدن از شیر خشک تشخیص می‌دهند. با اجرای اقداماتی از قبیل نزدیک کردن نوزاد به مادر می‌توان حس بویایی او را تقویت کرد و پیوند عاطفی عمیق‌تری میان کودک و مادر به وجود آورد.

حتی می‌توانید از بوهای طبیعی و ملایم در محیط خواب و استراحت نوزاد استفاده کنید. حواستان باشد از بوهای شیمیایی و قوی برای تحریک قدرت بویایی کودک استفاده نکنید.

چراکه این نوع رایحه‌ها سیستم ظریف و تکامل نیافته بویایی نوزاد را با مخاطره مواجه می‌سازند. به ویژه مادران نباید در هنگام شیر دادن به نوزاد از محصولات معطر استفاده کنند و یا شوینده‌ها و عطرهای تند را به کار ببرند. اما در مواقع دیگر می‌توانید نوزاد را در معرض انواع مختلف بوها قرار دهید.

تحریک حس چشایی نوزاد

حس چشایی نیز در نوزادان اهمیت بسیار زیادی دارد و می‌توان گفت از همان آغاز تولد با نوزاد همراهی می‌کند. نوزادان طعم‌ها و مزه‌های مختلف را تشخیص می‌دهند و از مزه‌های شیرین استقبال می‌کنند. حتی می‌توانند طعم غذای مادر خود را با استفاده از شیر مادر تشخیص دهند.

با گذشت زمان حس چشایی نوزادان هم تقویت شده و رشد و تکامل بهینه پیدا می‌کند تا آن‌ها بتوانند علاوه بر طعم‌های شیرین، مزه‌های تلخ، تند، شور و…. را نیز شناسایی کنند. عاملی که کمک می‌کند حس چشایی در نوزادان تقویت شود چشیدن طعم‌های مختلف مواد غذایی از طریق مصرف شیر مادر و یا شیر خشک است.

پس سعی داشته باشید هنگام شیر دهی به نوزاد از غذاهای متنوع استفاده کنید تا کودک با طعم‌ها و مزه‌های گوناگون آشنا شود و تنوع طعم‌ها را در رژیم غذایی خود بپذیرد. 

تحریک حس لامسه نوزاد

 یکی از مهمترین حواس پنجگانه برای نوزادان حس لامسه است که کمک می‌کند آن‌ها بتوانند به شناسایی هر چه بیشتر و بهتر محیط اطراف خود دست بزنند. این حس پنجگانه در نوزادان خود را به پیشرفته‌ترین شکل ممکن نشان می‌دهد.

به گونه‌ای که نوزاد شما قادر است از همان روزهای آغاز تولد دماها، بافت‌ها، اشکال و….. را تشخیص دهد. تحریک این حس برای تقویت رابطه میان کودکان و والدین اهمیت بسیار زیادی دارد و نوازش دادن وی کمک می‌کند تا احساس گرمای بیشتری داشته باشد.

به طور کلی نوزادان حساسیت پوستی بالایی دارند و اگر توسط اطرافیان لمس شوند حس امنیت و آرامش می‌کنند. بسیاری از اکتشافات نوزادان از محیط اطراف خود با کمک حس لامسه است. کودکان برای این کار از دهانشان هم کمک می‌گیرند و هر آنچه را که می‌توانند به سمت دهان خود می‌برند.

والدینی که تمایل به تحریک حواس نوزاد خود دارند و می‌خواهند حس لامسه را در وی تقویت کنند بهتر است با کودک خود تماس پوستی زیادی برقرار نمایند و او را مرتب در آغوش بگیرند.

به این ترتیب علاوه بر تحریک حواس نوزاد ارتباط عاطفی عمیق‌تری هم با وی برقرار خواهند ساخت و به رشد جسمی و روانی کودک کمک خواهند کرد. لباس‌ها و اسباب بازی‌های نوزاد هم باید نرم و لطیف باشند تا با لمس آن‌ها به شناخت بهتر محیط اطرافش برسد.

می‌توانید بدن او را ماساژ دهید و یا از عروسک‌هایی کمک بگیرید که دارای بافت و ساختاری نرم هستند. حتی می‌توانید به کودکان این امکان و فرصت را بدهید تا اشیا و اسباب بازی‌های با دماهای مختلف یا سطوح متفاوت را لمس کنند. در این صورت علاوه بر حس لامسه حس کنجکاوی آن‌ها نیز تحریک و تقویت خواهد شد.

برای تحریک حواس نوزاد و تقویت حس لامسه در او می‌توانید از کتاب‌های بافت دار و لمسی نیز کمک بگیرید. این نوع کتاب‌ها دارای صفحاتی نرم هستند و به صورت پارچه‌ای با اشکال برجسته طراحی می‌شوند تا علاوه بر تحریک حس لامسه، حس کشف کردن را نیز در کودک تقویت کنند.