بسیاری از جنبههای حرکتی و شخصیتی کودکان در سال اول شکل میگیرد؛ بنابراین مهم است که موضوعات کلیدی مربوط به رشد و مراقبت نوزادان و کودکان در این بازه را به خوبی بدانید تا بتوانید این کار را به درستی انجام دهید. با ما همراه باشید تا نکات کلیدی مربوط به رشد و مراقبت نوزادان در سال اول را برای شما بیان کنیم.
راهنمای ماه به ماه مراحل رشد نوزاد
هر کودکی با سرعت خاص خود رشد میکند، داشتن درک کلی از مراحل رشد نوزاد تازه متولد شده میتواند به شما در گذر از این دوران هیجانانگیز کمک کند. تماشای دستیابی کودکتان به این مراحل، یکی از ارزشمندترین جنبههای فرزندپروری است. با محیط مناسب، تشویق و فعالیتهای مناسب، میتوانید از رشد نوزاد خود حمایت کرده و به او در شکوفایی کمک کنید.
هفته اول رشد نوزاد: سازگاری با دنیای بیرون و پیوند اولیه با والدین
اتفاقهای کلیدی:
- کودک به آرامی با محیط خارج از رحم آشنا میشود؛
- بیشتر زمان نوزاد به خواب و تغذیه میگذرد؛
- اتفاقاتی مانند ثابتشدن وزن، بهترشدن عملکرد سیستمهای تنفسی و گوارشی و واکنشهای اولیه به محیط اطراف در زمان رشد نوزاد در ماه اول رخ میدهد؛
- پوسته پوستهشدن پوست نوزاد که نشان از سازگاری پوست با محیط بیرون است؛
نحوه حمایت والدین:
- فراهمکردن فضای امن و گرم برای رشد نوزاد، زیرا توانایی تنظیم دمای نوزاد هنوز کامل نشده است؛
- باید از بند ناف نوزاد مراقبت کنند و محل آن را تمیز و خشک نگه دارند تا سریعتر خوب شود؛
- توجه به علامتهای گرسنگی کودک مانند مکیدن لب و گریهکردن؛
هفته دوم نوزاد: لمس، صدا و اولین نشانههای آگاهی
اتفاقهای کلیدی:
- شناسایی صدا و بوی والدین توسط نوزاد اتفاق میافتد و پاسخ آرامتری به آنها میدهد؛
- نوزاد دست و پایش را بیشتر تکان میدهد، البته این حرکات کنترلشده نیستند؛
- عضلات حرکتی قویتر میشوند که نشان از شروعت رشد حرکتی نوزاد دارد؛
- زمانهای بیداری نوزاد کوتاهتر اما آگاهانهتر میشود؛
- نوزاد هر دو یا سه ساعت یکبار از شیر مادر تغذیه میکند و سیرشدن خودش را با علامتهایی مانند توقف مکیدن یا چرخاندن سر نشان میدهد؛
نحوه حمایت والدین:
- صحبت با نوزاد را با آرامش انجام دهید تا با صدای شما آشنا شود و احساس امنیت داشته باشد؛
- با در آغوش گرفتن نوزاد با او و تماس پوستی رابطه عاطفی با نوزاد را تقویت و به تنظیم دمای بدنش نیز کمک کنید؛
- نوزاد را با آب ولرم و شویندههای ملایم حمام کنید تا پوست کودک تحریک نگردد؛
- جهت افزایش گردش خون و آرامش بیشتر نوزاد او را پس از حمام با روغنهای مخصص ماساژ دهید؛
هفته سوم رشد نوزاد: شروع تولید صداهای غیرکلامی
اتفاقهای کلیدی:
- برقراری ارتباط کودک با محیط اطراف بیشتر میگردد و ممکن است نوزاد مدتی به برخی اشیا زل بزند؛
- حرکتهای دست و پا هماهنگتر میشود؛
- تولید صداهای غیرکلامی مانند غر غر یا غان غون توسط نوزاد آغاز میگردد؛
نحوه حمایت:
- باید به نشانههای گرسنگی کودک توجه داشته باشید، البته ممکن است الگوی تغذیه او کمی دچار تغییر شود؛
- بعد از هربار تغذیه باید آروغ نوزاد را بگیرید تا دچار دل درد یا دل پیچه نشود؛
- محیط خواب آرام و مناسب بدون وسایل خطرناک و پتوهای سنگین برای نوزاد فراهم کنید تا احتمال خفگی وجود نداشته باشد؛
هفته چهارم رشد نوزاد: آغاز اولین لبخندهای کودک به صورت والدین
اتفاقهای کلیدی:
- نوزاد میتواند به مدت چند ثانیه سر خود را بالا نگه دارد، البته باید توجه کنید هنوز عضلات گردن و سر او به اندازه کافی قوی نشده است؛
- به احتمال زیاد اولین لبخند را در این بازه رشد نوزاد مشاهده کنید؛
- نوزاد به تدریج واکنش به صداها و تصاویر رنگی را آغاز میکند؛
- تعداد دفعات دفع افزایش پیدا میکند و رنگ مدفوع تغییر پیدا میکند که نشانه عملکرد درست دستگاه گوارش است؛
نحوه حمایت:
- باید به اندازه کافی شیر مادر به نوزاد بدهید؛
- از کرمهای مرطوبکننده پوست نوزاد برای جلوگیری از خشکی پوست او استفاده کنید؛
ماه دوم و سوم رشد نوزاد: پاسخها و آگاهی اولیه
اتفاقهای کلیدی:
- پاسخهایی مانند جاخوردن و تمایل به شیر خوردن را نشان میدهد؛
- تماس چشمی برقرار میکند و شروع به تشخیص چهرههای آشنا و صداهای آشنا میکند؛
- عضلات گردن را تقویت میکند و در زمان خوابیدن روی شکم، سر خود را برای مدت بیشتری بلند میکند؛
- هنگام رشد نوزاد در ماه دوم ممکن است کولیک رخ دهد که استفاده از قطرههای ضد نفخ و ماساژ شکم میتواند به برطرفشدن آن کمک کند؛
نحوه حمایت:
- هر روز نوزاد را به آرامی روی شکم بخوابانید تا مهارتهای بالاتنه و حرکتی او را تقویت کنید؛
- کودک خود را نوازش کنید و به نگاه کردن به چشمانش را انجام دهید و به آنچه به آن واکنش نشان میدهد توجه ویژه داشته باشید؛
- صحبت مرتب با نوزاد را در برنامه خود بگذارید و صداهای آشنا و لحنهای آرامشبخش را برای پخش کنید؛
- تکاندادن جغجغه و آواز خواندن میتواند به تقویت مهارت شنوایی و بینایی او کمک کند؛
- فضاهای امنی برای کاوش، مانند یک پتوی نرم یا تشک بازی، فراهم کنید؛
۴ تا ۶ ماهگی رشد نوزاد: غلت زدن و دراز کردن دست
اتفاقهای کلیدی:
- شروع به گرفتن اشیاء میکند و با نگه داشتن اسباببازیها یا اشیاء کوچک، مهارتهای حرکتی ظریف خود را تقویت میکند؛
- رشد دندانهای شیری در این بازه رشد نوزاد به احتمال زیاد آغاز میگردد؛
- به حالتهای چهره واکنش نشان میدهد و غان و غون میکند؛
نحوه حمایت:
- اشیاء رنگارنگ و ایمن را برای تشویق به رسیدن و هماهنگی دست و چشم ارائه دهید؛
- در بازیهای رو در رو شرکت کنید و صداها و حالتهای آنها را تقلید کنید؛
- از زمان روی شکم خوابیدن برای تقویت بیشتر عضلات آنها برای غلتیدن و نشستن استفاده کنید؛
- به طور منظم برای کودک خود کتاب بخوانید و اجازه دهید کتاب را در دست بگیرد؛
- میتوانید غذاهای کمک مانند پوره سبزیجات یا میوهها را رژیم غذایی کودک قرار دهید؛
- اطمینان پیدا کنید که نوزاد به اندازه کافی مایعات دریافت میکند؛
۷ تا ۹ ماهگی رشد و مراقبت نوزاد: نشستن و کاوش
اتفاقهای کلیدی:
- بدون کمک مینشیند و وضعیت نشستن پایداری را حفظ میکند؛
- شروع به خزیدن یا لیز خوردن میکند و مهارتهای حرکتی پیشرفتهای را نشان میدهد؛
- به نشانههایی مانند دست تکان دادن برای سلام و خداحافظی پاسخ میدهد و به کاوش چیزهای آشنا علاقه نشان میدهد؛
نحوه حمایت:
- غذاهای کوچک و جویدنی مانند هویج، موز، لوبیا سبز برای کودک فراهم کنید تا بتواند آنها را بگیرد و در دهانش بجود؛
- یک منطقه امن ترتیب دهید که کودک شما بتواند آزادانه بخزد و کاوش کند؛
- او را به بازی با اسباببازیهای روی هم چیدنی یا بلوکهای نرم تشویق کنید تا مهارتهای حرکتی ظریف در نوزاد را توسعه دهید؛
- از آهنگها و عبارات تکراری برای تقویت مهارت زبانی نوزاد استفاده کنید؛
- به طور منظم کتابهای مصور برای کودک خود بخوانید تا مرتبطسازی صداها با اشیا را فرا بگیرد؛
۱۰ تا ۱۲ ماهگی رشد نوزاد: ایستادن و اولین کلمات
اتفاقهای کلیدی:
- به حالت ایستاده کشیده میشود و ممکن است شروع به راه رفتن کند (در حالی که مبلمان را گرفته است راه برود)؛
- در گرفتن اجسام با چنگال مهارت پیدا میکند و اشیاء کوچکی مانند غلات را برمیدارد؛
- اولین کلمه خود را میگوید و صداهای آشنا را در محیط خود تقلید میکند؛
نحوه حمایت:
- مبلمان یا اسباببازیهای محکمی برای حمایت از ایستادن و راه رفتن اولیه فراهم کنید؛
- با اسباببازیها و اشیاء بازی که برای مرتبسازی یا روی هم چیدن طراحی شدهاند، کودک را برای کشف تشویق کنید؛
- برای گسترش واژگان و مهارتهای زبانی او کتاب بخوانید و اشیاء را نام ببرید؛
- برای حفظ سلامت دندان کودک مسواکزدن را از همین بازه رشد نوزاد آغاز کنید؛
ملاحظات دیگر برای بهبود تعامل اجتماعی نوزاد
چه انتظاری از نوزاد باید داشته باشید:
- نشان دادن علاقه به چهرههای آشنا و واکنش به حالات چهره؛
- تجربه اضطراب غریبه یا اضطراب جدایی در حدود ۶ تا ۸ ماهگی؛
نحوه حمایت از او برای تقویت تعامل اجتماعی نوزاد:
- ایجاد روالهای منظم برای ایجاد حس امنیت در کودک؛
- فراهمکردن امکان آشنایی تدریجی با افراد و محیطهای جدید؛
- در لحظات اضطراب جدایی، به کودک خود آرامش و اطمینان خاطر بدهید؛
ملاحظات دیگر برای بهبود رشد شناختی
چه انتظاری از نوزاد باید داشته باشید:
- کنجکاوی در مورد چیزهای آشنا و دنیای اطرافشان؛
- شروع به حل مسائل ساده، مانند فهمیدن چگونگی گرفتن یک اسباببازی میکند؛
- تماشای حرکات شما و تقلید از آنها برای یادگیری مهارتهای جدید؛
نحوه حمایت از او برای تقویت رشد شناختی
- فرصتهای امنی برای اکتشاف مانند بازیهای حسی با بافتهای نرم فراهم کنید؛
- پازلهای مناسب سن یا اسباببازیهای روی هم چیدنی را برای تحریک ذهن آنها ارائه دهید؛
- زمان بازی را تشویق کنید تا بتوانند حرکات شما را تماشا و کپی کنند؛
- برای افزایش تعامل نوزاد با خانوادههای دیگر نوزادان ملاقات کنید؛
برنامه معاینات سلامت برای رشد نوزادان
معاینات منظم کودک سالم برای نظارت بر رشد نوزاد در طول سال اول ضروری است. متخصص اطفال شما پیشرفت فرزندتان را با شما بررسی میکند و در مورد راههای حمایت از رشد سالم او با شما همکاری میکند. بهترین راه برای پیشگیری از مشکلات سلامتی و اطمینان از رشد سالم فرزندتان، پیگیری دقیق معاینات سلامت است. برنامه توصیه شده برای این معاینات به شرح زیر است:
اولین ویزیت
ظرف 24 ساعت پس از زایمان، متخصص اطفال علائم حیاتی و وزن نوزاد را بررسی میکند، معاینه فیزیکی کاملی انجام میدهد و هرگونه آزمایش اضافی لازم را برنامهریزی میکند.
مراجعههای بعدی
ویزیتهای بعدی در 1 هفته، 2 هفته، 1 ماه و 2 ماهگی توصیه میشود. در طول این ویزیتها، متخصص اطفال رشد نوزاد را ارزیابی میکند، در مورد روالها و رفتارهای تغذیهای بحث میکند، معاینه فیزیکی کاملی انجام میدهد، واکسیناسیون انجام میدهد و به هرگونه نگرانی والدین رسیدگی میکند.
مراجعههای مداوم
پس از ماههای اولیه، معاینات سلامت کودک معمولاً در 4 ماهگی، 6 ماهگی، 9 ماهگی و 12 ماهگی برنامهریزی میشود. این مراجعات همچنان برای نظارت بر تغییرات رشد نوزاد، ارائه معاینه فیزیکی کامل، انجام واکسیناسیونهای لازم و ارائه راهنمایی در مورد تغذیه، خواب و ایمنی باید ادامه داشته باشد. رعایت این برنامه تضمین میکند که هرگونه مشکل به موقع شناسایی شود و نوزاد به موقع واکسن دریافت کند تا در برابر بیماریهای مختلف محافظت شود.
چه زمانی نیاز به مراجعه به رواشناس یا متخصص کودک است!
رشد نوزادان به تدریج رخ میدهد، اما ممکن است در برخی موارد نیاز به یک رواشناس یا متخصص کودک باشد. اگر زمان و علامتهای خطر در نوزاد تازه متولد شده را بدانید، میتوانید از بروز اتفاقهای ناخواسته تاخیر در مراجعه به روانشناس یا متخصص کودک آنها را برای شما بیان میکنیم:
تشخیص تأخیر رشد نوزاد
اگر کودک شما برخی از این علائم تأخیر را نشان میدهد، برای ارزیابی بیشتر با پزشک متخصص اطفال خود تماس بگیرید. مداخله زودهنگام کلید شناسایی و اصلاح بسیاری از این نگرانیها است:
نقاط عطف جسمی:
- مشکل در ثابت نگه داشتن سر تا ۳-۴ ماهگی، که نشان دهنده عضلات گردن توسعه نیافته است؛
- غلت نزدن یا ننشستن تا سنین مورد انتظار، که میتواند نشان دهنده تأخیر در مهارتهای حرکتی اصلی باشد؛
- مشکل در توسعه مهارتهای حرکتی ظریف، مانند گرفتن اشیاء کوچک؛
- پیشرفت کم رشد نوزاد مانند نشستن، خزیدن یا صحبت کردن؛
مهارتهای زبانی:
- عدم غان و غون کردن یا پاسخ به صداهای آشنا تا ۶ ماهگی؛
- نگفتن اولین کلمه یا تقلید صداهای آشنا تا ۱۲ ماهگی رشد اجتماعی و عاطفی؛
- علاقه محدود به چهرههای آشنا یا عدم واکنش به حالات چهره؛
- اضطراب شدید یا طولانی مدت در برابر غریبهها یا عدم تعامل اجتماعی؛
- عدم کنجکاوی در مورد چیزهای آشنا یا مشکل در تعامل با اسباببازیها را نشان میدهند؛
تشخیص زودهنگام این تأخیرهای مهم، امکان مداخله به موقع توسط متخصصان رشد کودکان و رواشناسان کودک را فراهم میکند. این کار میتواند به رفع چالشها کمک کند و به شما اطمینان دهد که کودک شما با مهارتهایی که برای رشد سالم نیاز دارد، به مسیر خود باز میگردد.
نرمافزار آغوش میتواند به شما در جهت مراجعه به رواشناس کودک کمک کند و به شما در جهت رفع مشکلات شخصی نوزاد کمک برساند. برای ارتباط با متخصصان، با کلیک رو اپلیکیشن آغوش، این برنامه را دانلود کرده و درخواست خودتان را ثبت کنید.
رشد درست نوزاد: نیازمند توجه به علامتهای موجود و شناخت اقداماتی اصولی در هر مقطع
مراحل رشد نوزاد به صورت تدریجی انجام میشود و در هر مرحله آن اتفاقهای خاصی رخ میدهد. برای طی کردن درست رشد نوزاد شما باید اتفاق ذکرشده در این بازههای زمان و نحوه حمایت خودتان به صورت استاندارد و اصولی را بدانید. به این صورت میتوانید اطمینان پیدا کنید که نوزاد شما به خوبی بزرگ میشود، مهارتهای لازم را فرا میگیرد و در آینده نیز با مشکلات حرکتی یا بدنی روبهرو نخواهد بود.
